Ferdynand Antoni Ossendowski w swojej najsłynniejszej książce ?Ludzie, zwierzęta, bogowie? zarysował legendę zasłyszaną od buddyjskich mnichów w Mongolii o mądrej i szlachetnej brance z dalekiej Polski, która wniosła dobroć oraz pragnienie pokoju do serc dzikich koczowników, a z sobą przywiodła pobożnego i uczonego mnicha. W powieści ?Brat Walenty? Ossendowski obudowuje tę historię. Oto w wyniku najazdu mongolskiego w jasyr zostaje wzięty cysters, rycerze polscy, czescy i węgierscy, dwie piękne niewiasty oraz tysiące jeńców. Prowadzeni w głąb Azji postanawiają nie być marionetkami w rękach nieokrzesanych wodzów mongolskich, ale sprawnością intelektualną i fizyczną stopniowo zdobywają sobie u nich szacunek i posłuch. Czy bratu Walentemu uda się nawrócić na wiarę chrześcijańską tysiące Mongołów? Czy chan Gundżur zdoła na trwałe zaprowadzić pokój wśród swoich ludów? Jaką rolę spełni w tej historii piękna i pobożna Krystyna?