Niniejsza monografia powstała […] jako wyraz wdzięczności dla Pana Profesora zarówno za jego zaanga­żowanie w rozwój historii wychowania, pracę badawczą, dydaktyczną i organizacyjną, jak i za jego życzliwość, otwartość i serdeczność. […] niniejsza księga stanowi […] jedną z odpowiedzi na swoisty apel Jubilata, by tradycję i dziedzictwo eduka­cyjne badać, zgłębiać, odkrywać na nowo i szanować. Na tom, który oddaję w ręce Czytelnika, w zasadniczej mierze składają się bowiem studia historyczno-oświatowe odnoszące się do bliskich badawczo Jubilatowi wieków XIX i XX. Studia te ukazują różnorodność ówcze­snej edukacji na ziemiach polskich oraz stanowią inspirację dla obec­nie podejmowanych refleksji pedagogicznych. Fragment Wstępu