Miejsca pamiętające opowiadają nam o tym, jak było kiedyś. Mogą to być różne miejscowości, kościoły, pałace, zrekonstruowane drewniane chaty. Grodziska otoczone wałami ziemnymi, jeszcze dzisiaj budzącymi podziw. Ruiny i relikty budynków, czasem dostępne tylko dla archeologów. Kopce i kurhany. Wreszcie – rzeki, drogi, wzgórza, nawet łąki. Były niemymi świadkami wydarzeń, działań ludzkich, pracy, walki, życia i śmierci. Teraz przemawiają do nas, gdy je odwiedzamy. Musimy posiadać odpowiednią wiedzę o tych miejscach. Nasze wycieczki nie zawsze będą wiodły wygodnymi szosami, nie zawsze będziemy mogli korzystać z noclegów i restauracji. Może tak być, że będziemy błądzić, że trzeba będzie przejść pieszo kilka kilometrów, nocować w namiocie i przygotować jedzenie we własnym zakresie. Możemy znaleźć się w miejscowościach, w których będziemy jedynymi turystami. Jednak wyprawy do miejsc pamiętających oprócz nauki dają odpoczynek, przygody i radość życia. Poznajemy nowe drogi, nowe rzeki i nowe regiony. Moja przygoda zaczęła się, gdy przeczytałem książkę Karola Bunscha „Dzikowy skarb”. Miałem wtedy 11 lat. Odtąd wszystko się zmieniło. Zacząłem szukać miejsc pamiętających. Na zdjęciu powyżej – gotycki kościół św. Jana Chrzciciela w Budzistowie wybudowany w 1222 roku w dawnym grodzie kołobrzeskim. Spis Treści: I. PAŃSTWO POLAN                                                                      9 1. Giecz – stąd prawdopodobnie wywodziła się dynastia Piastów     10 2. Kalisz – uważany za kolebkę rodu Piastów. Pod tym względem konkurencyjny w stosunku do Giecza                                                                                          11 3. Gniezno – stolica państwa Mieszka I                                           13 4. Poznań – pierwsze biskupstwo                                                   16 5. Kruszwica – tu myszy zjadły króla Popiela                                   19 6. Łęczyca – tu, obok potężnego grodu, pod koniec X wieku, ufundowane zostało opactwo benedyktynów                                                                               22 7. Sieradz                                                                                     23 8. Płock – główny ośrodek Mazowsza                                             24 9. Sandomierz – główny ośrodek wschodniej Małopolski                  29     II. PANOWANIE MIESZKA I – OKRES 963–968                             31 1. Santok – stara twierdza                                                              38 2. Miejscowości nadane rycerzowi Bossucie, który przybył do Polski wraz z Dobrawą w 965 roku                                                                                              39 3. Miejsca związane z życiem i śmiercią Pięciu Braci Polskich          40 1) Międzyrzecz – domniemana lokalizacja klasztoru Pięciu Braci Polskich     40 2) Kazimierz Biskupi – druga domniemana lokalizacja klasztoru Pięciu Braci Polskich 43 3) Kaźmierz koło Szamotuł – trzecia domniemana lokalizacja klasztoru Pięciu Braci Polskich                                                                                                    45 4) Bieniszew koło Kazimierza Biskupiego – czwarta domniemana lokalizacja klasztoru Pięciu Braci Polskich                                                                               46 5) Gniezno katedra – domniemana płyta nagrobkowa Pięciu Braci Polskich   46 4. Trzemeszno – nierozwiązana zagadka                                        47 5. Święty Krzyż – ośrodek pogański, następnie miejsce pielgrzymkowe i klasztor           52  6. Podegrodzie – parafia założona w czasach Bolesława Chrobrego 57  7. Miejscowości związane z życiem św. Andrzeja Świerada            58 1) Sieradzice – miejsce urodzenia                                              58 2) Tropie – pustelnia                                                                 58  8. Miejsca związane z dawnym państwem Wolinian                       60 1) Wolin – główny ośrodek                                                         60 2) Kamień Pomorski – gród państwa Wolinian, później stolica księstwa i biskupstwa Pomorskiego                                                                                 64 3) Lubin – gród Wolinian i prawdopodobnie latarnia morska         65 4) Jezioro Gardno – „Źrenica Światowida”                                  66  9. Szczecin                                                                                  66 10. Kołobrzeg                                                                                70 11. Ostrów Lednicki                                                                       74  III. TRUDNE LATA 972–984                                                          77 1. Cedynia – tu w 972 roku Mieszko I pokonał margrabiego Hodona 82 2. Grody Czerwieńskie – w 981 roku zostały zajęte przez księcia ruskiego Włodzimierza 83 1) Czermno – dawna stolica Grodów Czerwieńskich                   83 2) Sąsiadka – dawny gród Sutiejsk                                            84 3) Gródek Nadbużański – dawny gród Wołyń                             85 3. Przemyśl – tysiąc lat bogatej i czasem bolesnej historii                86     IV. STABILIZACJA POZYTYWNA 985–992                                   92 1. Wrocław – stolica diecezji śląskiej                                               95 2. Ślęża – święta góra                                                                  101 3. Kraków                                                                                    104  V. LATA CHWAŁY 992–1002                                                      113 1. Miejscowości, w których przebywał św. Wojciech                       120 1) Opole – podlegało biskupowi praskiemu aż do roku 1000      120 2) Wrocław – kościół parafialny miasta przedlokacyjnego pod wezw. św. Wojciecha  121  3) Kraków – miejsca, gdzie św. Wojciech odprawiał msze i nauczał 123  4) Mucharz – msza w dawnej świątyni pogańskiej                   125  5) Zator – tu przebywał według tradycji św Wojciech               125  6) Łany Wielkie – dawny ośrodek kultów pogańskich nad Pilicą    126  7) Ruda – kiedyś była to znacząca miejscowość, dziś osada    126  8) Sieradz – tu św. Wojciech przesiadł się na łódź i dalej płynął Wartą         127  9) Poznań, wzgórze św. Wojciecha – tu wygłaszał kazania      127 10) Strzelno – cudowne wskrzeszenie woźnicy i nawrócenia na pogańskim uroczysku                                                                                                  128 11) Wyszogród – tu św. Wojciech rozpoczął wędrówkę łodzią        131 12) Gorzędziej – msza pod namiotem                                      131 13) Św. Wojciech – tu wykupiono ciało Świętego od Prusów      132 14) Gdańsk – stąd Wojciech wyruszył na misję                         134 15) Truso – tu prawdopodobnie odbył się sąd nad św. Wojciechem 136 16) Święty Gaj – miejsce śmierci św. Wojciecha                       137 2. Iława koło Szprotawy – miejsce spotkania Bolesława Chrobrego z Ottonem III w roku tysięcznym                                                                                  138     VI. CZAS WOJNY 1002–1018                                                      140 1. Stara Łomża – tu prawdopodobnie został pochowany św. Bruno z Kwerfurtu  154 2. Niemcza                                                                                  155