W powieści "Martwe dusze" Mikołaj Gogol, jeden z najbardziej znanych klasyków literatury rosyjskiej, zręcznie maluje portret prowincji i ukazuje przekrój społeczeństwa XIX-wiecznej Rosji. I jest to obraz, który nie pozostawia złudzeń odnośnie kondycji moralnej rosyjskiego narodu.

Główny bohater powieści, Paweł Iwanowicz Cziczikow tzw. porządny obywatel przyjeżdża w towarzystwie stangreta oraz lokaja do miasta gubernialnego N., położonego na rosyjskiej prowincji. Cziczikow zręcznie nawiązuje kontakty z gubernatorem oraz innymi ważnymi osobami z lokalnej społeczności i wzbudza ogólną sympatię. Później zaczyna objeżdżać okoliczne majątki, by kupić martwe dusze chłopów pańszczyźnianych, którzy umarli po ostatnim spisie rewizyjnym. Po co mu one? Tego nikt nie wie. Początkowo, wszystko idzie gładko, ale pozory - jak wiadomo - potrafią mylić...

Powieść o oszuście wędrującym po rosyjskiej prowincji w poszukiwaniu martwych dusz, w zamyśle autora miała być pierwsza częścią trylogii - na wzór Boskiej komedii Dantego. Manuskrypt kolejnej, drugiej części, autor jednak spalił niedługo przed swoją śmiercią.