Alternatywa pomiędzy postkomunizmem a postmodernizmem to nie tylko dylemat intelektualny czy metodologiczny, ale i doniosły wybór światopoglądowy. Badając kultury okresu transformacji, trzeba mieć świadomość, że przedmiotem opisu jest nie tylko warunkująca je sytuacja polityczna czy ekonomiczna. Równie istotne, a być może ważniejsze, są procesy mentalne towarzyszące dogłębnej społecznej zmianie. Zbiorowości dotknięte doświadczeniem totalitaryzmu reagują na nie w bardzo zróżnicowany sposób. Decyduje o tym nie tylko ich aktualna sytuacja, ale i przechowywane w zbiorowej pamięci tradycyjne wzory kultury. Dlatego postkomunizm i postmodernizm to w ujęciu autorów tej książki raczej metafory alternatywnych modeli myślenia obecnych we współczesnych kulturach słowiańskich, aniżeli terminy jednoznacznie porządkujące badaną rzeczywistość.