Mimo istnienia wielu interdyscyplinarnych opracowań dotyczących zjawiska manipulacji do tej pory nie aplikowano tej wiedzy w dostateczny sposób na teren badań pedagogicznych. Badania zespołu kierowanego przez A. Wróbel znakomicie wpisują się w ten mało penetrowany obszar badawczy. Gratuluję pomysłu i wysokich kompetencji w jego realizacji. Na czym polega zatem waga przedłożonych prac Przedstawione analizy pozwalają na nowo odczytać wybrany fragment praktyki edukacyjnej, pozwalają scharakteryzować badanych nauczycieli jako sprawców i ofiary manipulacji w wymiarze: makro-społecznym, mezo--instytucjonalnym oraz mikro-interpersonalnym. Mogą stanowić materiał, w odniesieniu do którego nauczyciele, praktycy wychowania konstruować mogą swoją wiedzę profesjonalną. Wiedza profesjonalna nauczyciela jako wiedza użyteczna, wewnętrznie zróżnicowana, racjonalna, skupiona na działaniu staje się tutaj podstawą do konstruowania relacji z wychowankiem-uczniem. Połączona z praktyką rozwija się i wyrasta z praktyki. Pozwoli ona wypracować zasady czy metody wychowania wobec/przeciw manipulacji realizowanej w różnych wymiarach życia społecznego. Prezentowane teksty pozwalają także określić skalę uprzedmiotowienia nauczycieli realizowanego w rzeczywistości edukacyjnej, pozwalają także wskazać podstawowe typy zachowań realizowanych przez badaną grupę nauczycieli wobec zjawiska manipulacji. Są źródłem ustaleń dotyczących tego, jakich kompetencji brakuje nauczycielom po to, aby radzili sobie z tym zjawiskiem, a dzięki temu zmieniali kulturę życia szkoły jako podstawowej instytucji edukacyjnej. Zmiana ta jest na tyle uzasadniona, na ile pragniemy modernizować funkcjonowanie tej instytucji dla wzmacniania autonomii podmiotów edukacji, dla tworzenia społecznych perspektyw sukcesu szkoły. Prof. zw. dr hab. Maria Dudzikowa