Saramago jest autorem świadomym tworzonej przez siebie literatury i - oprócz mniej lub bardziej banalnych historii, oprócz historii mniej lub bardziej poważnych - zawiera w niej refleksje na tematy społeczne czy refleksje na temat literatury. W każdej powieści eksploatuje jakieś zagadnienie filozoficzne, religijne, społeczne i wplatając je w historię, mającą zazwyczaj znaczenie stricte ludyczne, eksploatuje to zagadnienie na wszystkie możliwe sposoby, przedstawia je z różnych punktów widzenia.