Nie sposób myśleć o polskiej sztuce przełomu XIX i XX wielu bez obrazów Józefa Chełmońskiego, bez Czwórki, Targu w Bałcie, Orki, Kuropatw czy Bocianów.
Nowatorski i niezależny w swych artystycznych dokonaniach, był Chełmoński realistą, wnikliwie studiującym naturę. Jednocześnie ów realizm przełamywany był przez temperament malarski i indywidualizm artysty oraz nasycany poetycznością widzenia, bliskością wręcz romantycznej wizji świata. Umiłowanie swojskości i przyrody, zdolność żywiołowego zachwytu zjawiskami i wydarzeniami pospolitymi oraz niespotykaną wprost pamięć wzrokową łączą Chełmońskiego z Mickiewiczem, którego Pan Tadeusz, jak mówił malarz, „był słońcem jego młodości”. Podobnie też jak poeta stworzył Chełmoński taką wizję rodzimego krajobrazu, którą do dziś utożsamiamy z pojęciem „polskości”.
Zagorzały wróg miasta, nie miał sobie równych jako malarz koni, swojskiego pejzażu i folkloru wsi polskiej oraz natury. Szczególnie rozmiłowany w Ukrainie, w stepie szumiącym bodiakami i burzanem, stamtąd malarz „przywiózł” sztandarowe dzieła malarstwa realistycznego.
Poprzez świat obrazów Chełmońskiego wiedzie nas tekst wytrawnego znawcy jego twórczości, znakomicie ukazujący niezwykły charakter i losy artysty, rzucający światło nie tylko na dzieła najsłynniejsze, na główne wątki jego malarstwa, ale i na obszary mniej znane.
Niniejsza publikacja prezentuje ponad 120 barwnych reprodukcji dzieł pochodzących ze zbiorów muzealnych i prywatnych zarówno w kraju, jak i za granicą, a także tych, które przez lata uznawano za zaginione. Przeglądając ten album, możemy nie tylko przypomnieć sobie twórczość tego „mistrza nad mistrzami:, ale i ją odkrywać.