Ostatnie ćwierćwiecze po blisko pół wieku zastoju, izolacji, braku suwerenności i ograniczeń życia obywatelskiego otworzyło przed społeczeństwem polskim możliwości, o jakich wcześniej nam się nie śniło. To okres sukcesu w politycznej i gospodarczej przebudowie Polski. Jest ona bowiem wolna, suwerenna i trwale zakotwiczona w strukturach europejskich. Jest też państwem funkcjonującym normalnie, a wziąwszy pod uwagę ostatnie lata (kiedy była określana jako zielona wyspa na kryzysowej mapie Europy), nawet lepiej niż normalnie. Co nie znaczy, że jest całkiem dobrze. Badania opinii publicznej odnotowały dezaprobatę wobec instytucji działających często sprzecznie z interesem państwa i obywateli. Towarzyszy jej wysoki poziom nieufności Polaków wobec państwa i władzy. Na wszystko to nakłada się kryzys gospodarczy, prowadzący do zaostrzenia konfliktów i podziałów w społeczeństwie. Żeby zrozumieć stan zróżnicowań oraz ich postrzeganie w społeczeństwie, trzeba mieć świadomość współwystępowania różnych czynników, tych historycznych i współczesnych, endogennych i zewnętrznych, płynących z otwarcia na świat. Kluczowym syntetycznym wskaźnikiem procesów rozwojowych społeczeństwa i kraju są dysproporcje materialne. Nakładają się na nie dysproporcje społeczne, edukacyjne i wiele innych. Skoro jest, jak jest, i mamy wolność bez braterstwa, ogromniejące dysproporcje ekonomiczne są w zasadzie logicznym następstwem zdarzeń. Zróżnicowania jednak były i będą za duże. Do najważniejszych należą nierówności materialne i społeczne, a te właśnie po ćwierćwieczu transformacji politycznej są bardzo wyraźne. Mamy do czynienia z wyostrzaniem się dysproporcji między ludźmi z wyższych szczebli drabiny społecznej a tymi, którym się nie powiodło niekoniecznie z własnej winy, ale na skutek splotu określonych czynników sytuacyjnych. Maria Jarosz, socjolog, profesor zwyczajny, doktor habilitowany, kierownik Zakładu Przemian Społecznych i Gospodarczych Instytutu Studiów Politycznych PAN. Analizuje społeczeństwo polskie i reakcje ludzi na nowe, nie akceptowane sytuacje. Jest autorką i redaktorką blisko trzydziestu książek oraz około trzystu artykułów opublikowanych w Polsce i za granicą. Ważniejsze książki to: Suicides (Paris 2005), Dzisacu szakaiagu (Tokio 2008), Macht, Privilegien, Korruption: die polonische Gesselschaft 15 Jahre nach der Wende (Wiesbaden 2005) oraz prace zbiorowe Polska. Ale jaka (2005), Wygrani i przegrani polskiej transformacji (2005), Transformacja. Elity. Społeczeństwo (2007), Naznaczeni i napiętnowani. O wykluczeniu politycznym (2008), Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny (2008), Polacy równi i równiejsi (2010), Polacy we wspólnej Europie. Dysproporcje materialne i społeczne (2011), Instytucje: konflikty i dysfunkcje (2012), Polskie bieguny. Społeczeństwo w czasach kryzysu (2103), a także refleksje własne socjologa i uczestnika wydarzeń minionych sześćdziesięciu lat w Polsce pt. Obyś żył w ciekawych czasach. Fakty, wydarzenia, anegdoty (2009).