Przypuszczam, że każdy miłośnik epoki napoleońskiej ma swojego ulubionego pamiętnikarza. Historyk powinien wprawdzie wszystkie źródła traktować sine ira et studio, ale są autorzy, po których sięga się z większą przyjemnością. Mamy w czym wybierać ? relacje wojskowych i cywili, Polaków i cudzoziemców, kobiet i mężczyzn. Przyjaciół i wrogów. Szukamy w nich interesujących, w miarę możliwości autentycznych, okruchów minionych wydarzeń. Myślę, że różnorodność to także cecha tej książki. Udało się w niej zebrać teksty znawców epoki, których interesują rozmaite zagadnienia. Tylko część autorów to zawodowi historycy. Wydaje mi się jednak, że to korzystna sytuacja, ponieważ pozwala na uchwycenie szerszej perspektywy, a niekiedy połączenie kilku warsztatów. Zainteresowani historią wojskową, a zwłaszcza armią Hohenzollernów, mają przed sobą lekturę tekstu pióra znawcy tych zagadnień ? dr. Patrycjusza Malickiego, który przedstawił rozwój, wyszkolenie i taktykę działań w polu pruskiej piechoty lekkiej. Dr Paulina Dąbrosz ? Drewnowska oraz dr Arkadiusz Drewnowski przygotowali artykuł z pogranicza dziejów społecznych oraz historii gospodarki i techniki, w którym prezentują opinie żołnierzy francuskich o polskich drogach i próbują odpowiedzieć na dręczące nas po dziś dzień pytanie o genezę trudnych warunków podróżowania w naszym kraju. Bernard Lipka skupił się natomiast na postaci Fryderyka Augusta, pokazując władcę na ciekawym tle historiografii niemieckiej. Dwoma obszernymi tekstami wsparła nas dr Maria J. Turos, która od lat zgłębia medyczne aspekty epoki. Pierwszy z artykułów dotyczy popularnego ostatnio tematu śmierci ks. Józefa Poniatowskiego. Autorka, wykorzystując nieznane dotąd źródła, stara się rozwikłać szereg wątpliwości, jakie narosły przez lata. Drugi tekst to studium postawy najsłynniejszego chirurga Wielkiej Armii wobec działań napoleońskich urzędników wojskowych. Krzysztof Figa postanowił szerzej zgłębić zjawisko maruderstwa ? jeden z kluczowych problemów gnębiących Wielką Armię podczas działań w Rosji. Sam zająłem się kwestią alternatywnego planu ataku na Rosję, powstałego w środowisku polskich oficerów. Tom zamyka pierwsza część cyklu Pomniki epoki napoleońskiej w Polsce, przygotowanego przez Jana K. Kowalika, Włodzimierza Nabywańca i Adama Paczuskiego. Autorzy wykonali ogromną pracę odnajdując, klasyfikując, fotografując i wreszcie fachowo opisując setki monumentów, nagrobków, epitafiów, tablic i kamieni, rozsianych po całej Polsce, upamiętniających tych, którzy poszli za cesarzem, jak również ich przeciwników. Katalog ten posiada dodatkową wartość, kiedy uświadomimy sobie opłakany stan, w jakim znajduje się część udokumentowanych obiektów. Wszystkie tłumaczenia cytatów obcojęzycznych pochodzą od autorów poszczególnych tekstów. Kończąc, chciałbym wyrazić wdzięczność zacnemu gronu Recenzentów, którzy nie szczędzili nam szczegółowych uwag i przydatnych porad w trosce o odpowiednią jakość prezentowanych rozpraw.