Zmieniająca się nieustannie struktura i sposób funkcjonowania społeczeństwa narzuciły nowy podział ról oraz konieczności i obowiązki; jednym z nich jest imperatyw całożyciowego uczenia, łączącego edukację formalną (sygnowaną kolejnymi zdobytymi świadectwami i zaświadczeniami) i nieformalną (polegającą prostym uczestnictwie w codziennym życiu). Nakaz (by nie rzec: przymus) nieustającej edukacji narzuca określony styl życia, daleki od mieszczańskiego spokoju naszych przodków. Paradoksalnie, nadążanie za wymogami naszych czasów staje się źródłem frustracji, w chwili, gdy życie, jakie w zamian otrzymujemy, nie odpowiada oczekiwaniom, wiązanym np. z poziomem uzyskanej edukacji pozostaje to w sprzeczności z głoszonymi od wieków prawdami, zgodnie z którym jedynie społeczeństwo oświecone to społeczeństwo szczęśliwe; współczesny wyścig kompetencji i rodzące się na tym tle dramaty zdają się temu zaprzeczać. Książka Mirosława Szymańskiego to owoc długich lat namysłu nad wskazaną problematyką, podpartych imponującą bogactwem bibliografią; jest to zarazem publikacja, której geneza (teksty rozsiane w przeciągu wielu lat) wymusza niejako ewolucję: na marginesie lektury otrzymujemy więc ogląd ewolucji, jaka zachodzi we współczesnej oświacie oraz choć w niewielkim stopniu w poglądach samego Autora. Przekazując Czytelnikom tę publikację, chciałbym wyrazić nadzieję, że przedstawione w niej rozważania pobudzą dalszą dyskusję na temat problemów edukacyjnych w naszym kraju i skłonią do opracowywania nowych projektów reform w oświacie. Te zmiany reformatorskie, które podjęto w szkolnictwie w ciągu dwudziestu pięciu lat III RP, mimo pozorów stwarzanych przez zmiany strukturalne (np. utworzenie gimnazjum), w małym tylko stopniu zaspokajają istniejące potrzeby. Można twierdzić wręcz, że prawdziwa reforma polskiej edukacji jest dopiero przed nami. I tylko ona może być właściwą odpowiedzią na wyzwania edukacyjne XXI wieku. Mirosław J. Szymański