Książka traktuje o dziejach Prus, które w wyniku wojny trzynastoletniej (1454-1466) między zakonem krzyżackim a Polską, na mocy traktatu pokojowego zawartego w Toruniu (1466) podzielono na dwie części. Pomorze Gdańskie, odtąd nazywane Prusami Królewskimi lub Prusami Polskimi, wraz z Warmią przypadło Polsce, natomiast pozostałe ziemie pruskie (tzw. Prusy Krzyżackie) pozostały pod panowaniem Zakonu. Kolejna wojna Polski z zakonem krzyżackim (1519-1521) zakończyła się pokojem w Krakowie (1525), który przewidywał sekularyzację państwa zakonnego w Prusach i utworzenie tam świeckiego księstwa Prus Książęcych. Prusy Królewskie i Prusy Książęce w XVI i XVII wieku były jednak nadal w jakimś stopniu owymi dwiema częściami dawnej całości. Prawie wszystkie studia publikowane w tym tomie bezpośrednio lub pośrednio traktują o procesie schodzenia się czy też rozchodzenia się tych części. W XVI stuleciu przebieg i tempo tego procesu były warunkowane przez trzy stałe elementy - Prusy Książęce, Prusy Królewskie i całą Polskę, w XVII wieku doszedł czwarty Brandenburgia. Stąd w książce znalazły się także studia omawiające proces zrastania się bo on ostatecznie przeważył zarówno Prus Królewskich z Rzeczpospolitą Polską, jak i Prus Książęcych z Brandenburgią.