W IV tomie Gefilte film. Wątki żydowskie w kinie Czytelnik znajdzie teksty polskich filmoznawców. Doświadczeni pracownicy nauki i jej adepci omawiają dzieła różnorodne i bardzo od siebie odmienne: filmy nakręcone w ramach kina gatunków i będące przykładami kina autorskiego; powstałe w Europie i za oceanem; fabularne i dokumentalne; współczesne i sprzed kilku dekad; mówiące o Zagładzie, ale i żydowskiej tradycji i kulturze; wreszcie takie, które opowiadają o powstaniu Izraela. Niby wiadomo, jak wiele różnorodnych ujęć znalazła w kinie historia i kultura Żydów, wiedza ta pozostaje jednak mglista, póki nie pozna się takiego opracowania, jakim na naszym gruncie stał się trzytomowy cykl Gefilte film. Inicjatorka i redaktorka cyklu, Joanna Preizner, zapowiada, że niniejszy czwarty tom stanie się jego zamknięciem. Tym bardziej warto poznać jego zawartość. Z fundamentalnych dla tematu a pominiętych w tomach poprzednich arcydzieł pozostała tu wprawdzie już tylko analiza Diamentów nocy Jana Němeca. Jest to za to omówienie kwestii żydowskiej w wielokrotnie opisywanych pod innym kątem Ostatnim etapie Wandy Jakubowskiej i Weselu Andrzeja Wajdy, jest mit założycielski państwa Izrael w nieznanym u nas Exodusie Otto Premingera, jest nawiązanie do żydowskiej mitologii w filmach tak zapomnianych, jak Cesarski piekarz Martina Friča i Mrzonka Janusza Majewskiego, jest ukazanie w nowym świetle filmów nadal pamiętanych, jak Aimée i Jaguar Maxa Färberböcka, Wszystko jest iluminacją Lieva Schreibera, czy dokumenty Marcela i Pawła Łozińskich Cykl Gefilte film może się wraz z tym tomem zamknie, ale temat pozostaje żywy, otwarty na przyszłe filmy i wciąż nowe odczytania dawnych. Prof. dr hab. Tadeusz Lubelski