W okresie od czerwca 1941 r. do końca II wojny światowej do niemieckiej niewoli trafiło, według różnych szacunków, od 4,5 do 5,7 miliona jeńców sowieckich. Ich tragedia pozostaje jednym z tych wątków, które wciąż czekają na należne miejsce w pamięci Europejczyków. Jeńcy ci stanowili drugą po Żydach pod względem liczebności grupę, która podlegała masowej i świadomej eksterminacji. Umierali od głodu, chłodu i chorób w setkach obozów jenieckich w III Rzeszy i na terenach okupowanych. Co najmniej pół miliona zmarło na ziemiach obecnej Polski. Zbiegli jeńcy sowieccy znajdowali niekiedy schronienie w formacjach polskiego podziemia. Stanowili pierwszą pod względem liczebności grupę obcokrajowców uczestniczących w Powstaniu Warszawskim. Równocześnie jednak część jeńców zapisała się w pamięci Polaków niechlubnie, tworząc po przejściu na służbę niemiecką formacje pacyfikujące Powstanie czy służąc w obozach zagłady. Zasilali oni również szeregi partyzantki sowieckiej, słusznie postrzeganej jako forpoczta komunizmu. Zebrane w niniejszym tomie opracowania polskich historyków mają za zadanie przybliżyć tę skomplikowaną problematykę.