Dzisiaj w sensie prawnym człowiek czuje się wolny. Ale istnieje jeszcze inna forma zniewolenia, materialna. W dawnej Grecji zniewolonym był poddany, pokonany, niewolnik. W Rzymie zniewolony był ten, kto nie był obywatelem, kto nie miał żadnego udziału w mieście. W średniowieczu ludzie zniewoleni przez fizyczną przemoc. Żadna z tych form nie mogła przetrwać. Zachowało się tylko zniewolenie ekonomiczne.