Krytyka i kryzys prezentuje patogenezę nerwicy, w którą zachodnioeuropejskie mieszczaństwo popadło w momencie swojego powstania - nerwicy polegającej na wewnętrznym konflikcie polityki i moralności, a objawiającej się kompulsywnym dążeniem do zmiany, nerwicy, która w swojej w pełni rozwiniętej, patologicznej postaci zmierza wprost do utopii. Jest ona niezawiniona, zaś kwestia jednostkowej odpowiedzialności za stan chorobqwy pozostaje rozmyta, a ściślej mówiąc - rozpuszczona w dialektycznym roztworze sporządzonym w laboratoriach historiozofii.