Tom pierwszy "Portretów Uczonych" zawiera eseje biograficzne poświęcone 51 wybitnym profesorom działającym lub rozpoczynającym swą działalność na UW w latach 1816?1915. Warto zaznaczyć, że w latach 1870?1915 zaborca ustanowił Cesarski Uniwersytet Warszawski, w którym zdecydowaną większość profesorów stanowili Rosjanie. Ta rosyjskojęzyczna uczelnia była bojkotowana przez znaczną część polskiej młodzieży. Nie można jednak przemilczeć faktu, że niektórzy rosyjscy profesorowie byli wybitnymi uczonymi. Dlatego też w niniejszym tomie znalazły się także teksty poświęcone wyróżniającym się profesorom-Rosjanom. Część tekstów powstała specjalnie na potrzeby Monumentów, wiele było pisanych przez bliskich współpracowników danego uczonego, niektóre są przedrukami wcześniejszych publikacji. Zamierzeniem redaktorów naukowych nie było stworzenie zbioru zwięzłych biogramów typu słownikowego, lecz przybliżenie zainteresowanym czytelnikom najwybitniejszych postaci środowiska uniwersyteckiego ? stąd teksty zarówno eseistyczne czy wspomnieniowe, jak i bardziej naukowe, obudowane odnośnikami i przypisami. Przy każdym eseju zamieszczono także standardowy biogram encyklopedyczny. Trzy tomy "Portretów Uczonych" (podzielone na sześć części) zawierają teksty o wybitnych uczonych ? profesorach Uniwersytetu Warszawskiego, których działalność naukowa, praca dydaktyczna i organizacyjna pozostały w pamięci szeroko pojmowanego środowiska naukowego. Bohaterowie esejów są związani ze wszystkimi dziedzinami nauki reprezentowanymi na Uniwersytecie Warszawskim: humanistycznymi, społecznymi, ścisłymi, przyrodniczymi, medycznymi i artystycznymi. Wybór nie był łatwy i wymagał wielu konsultacji. Warto zaznaczyć, że lista uczonych ograniczona jest do osób nieżyjących.