Budowle stojące niegdyś na powierzchni dziś znajdują się głęboko w ziemi. Ich istnienie zawiera w sobie sporo tajemnic. Najczęściej nowe budowle powstawały na terenie wyniesionym przez wcześniejsze grody obronne drewniano-ziemne. Tak było w czasach pierwszych Piastów, kiedy grody te unowocześniano. W XII wieku cystersi przynieśli na nasze ziemie zupełnie nową technikę budowlaną - muratorstwo. Poczynając od XIII wieku, zaczęły powstawać zamki murowane, początkowo gotyckie, później aż do XVII wieku ciągle rozbudowywane do aktualnych potrzeb obronnych. Rozwój artylerii wymusił zamianę średniowiecznych baszt na basteje - budowle niskie podkowiaste i działobitne. Następnie basteje zastąpił pięcio-boczny bastion, którego rolę w XVII wieku przejęły twierdze budowane najczęściej wokół miast. Większość zamków została zniszczona w czasie dwóch wojen ze Szwedami, a na Dolnym Śląsku, w XVIII wieku, podczas tak zwanych wojen śląskich. Kolejnym niszczycielem w XVIII i XIX wieku, po rozbiorach Polski, stali się zaborcy, którzy w ramach zacierania tradycji państwa polskiego przystąpili do rozbiórki średniowiecznych zamczysk, uzyskując tani budulec. Większość niegdyś wspaniałych zamków zni-knęła z powierzchni ziemi lub tworzy dziś malownicze ruiny. Do najbardziej znanych, które przetrwały do dziś, możemy zaliczyć Zamek Królewski na Wawelu, zamki w Malborku, Łańcucie, Oporowie...