Chociaż badania nad najnowszą historią prowadzone są bardzo intensywnie, na polskim rynku wydawniczym wciąż mamy niewiele książek, które dotyczą polityki Związku Sowieckiego wobec Europy Środkowo-Wschodniej, w tym także Polski. Jednak książka Yojtecha Mastnego jest ważna nie tylko dlatego, że uzupełnia naszą wiedzę na ten temat, choć już samo to byłoby wystarczającym powodem, aby ją przestudiować. Jej wyjątkowość wynika z tego, iż Mastny należy do nielicznego grona historyków potrafiących nie tylko opisywać wydarzenia, ale także analizować motywy i sposób myślenia osób, które odgrywały w nich kluczowe role. W tym wypadku dotyczy to Stalina, który - jak wbrew potocznej opinii przekonywająco wywodzi Mastny - często wahał się, zmieniał zdanie, nieraz kierowała nim niepewność, a nawet lęk. Autor świetnie porusza się po obszernej literaturze przedmiotu, ale podstawą jego analiz są materiały archiwalne, do których dotarł jeszcze w latach, gdy dostęp do archiwów post sowieckich był stosunkowo łatwy. Książka ta jest więc nie tylko świetnym wykładem o tym, co było, ale także przykładem, jak należy pisać o przeszłości.
prof. Andrzej Paczkowski