Wielowątkowa analiza teoretycznego przygotowania do pracy operacyjnej funkcjonariuszy SB, przeprowadzona na podstawie specyficznych źródeł - podręczników opracowanych przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, a także prac dyplomowych powstałych w Wyższej Szkole Oficerskiej MSW w Legionowie oraz instrukcji wydawanych przez resort. Opierając się na nich, skrupulatnie przedstawiono dokonujące się pod wpływem zmian sytuacji politycznej modyfikacje środków, metod i form pracy operacyjnej w latach 1945-1990, koncentrując się zwłaszcza na dwóch ostatnich dekadach PRL. Walor źródłowego kontekstu omawianych kategorii rzeczowych i osobowych środków pracy operacyjnej (m.in. osobowych źródeł informacji, w tym tajnych współpracowników), podstaw werbunku, trybu formalizacji współpracy oraz jej dokumentowania - zaprezentowanych w ujęciu dynamicznym - pozwala na właściwe uporządkowanie naszej wiedzy o tych zagadnieniach, wolne od publicystycznych uogólnień i poważnych nieścisłości pojawiających się w debacie publicznej na temat celów, charakteru i motywów tajnej współpracy z SB i stanowiące doskonały punkt wyjścia do zrozumienia metod i form działania komunistycznej policji politycznej w praktyce. Publikacja zawiera podsumowanie stanu badań nad pracą operacyjną SB w latach 1970-1989, a zamyka ją aneks w postaci Słowniczka pojęć z języka operacyjnego UB/SB.