Kraj słoneczny, gościnny i malowniczy ? taki obraz Portugalii wyłania się z kart albumów, przewodników turystycznych i reklam biur podróży. Tymczasem literatura portugalska, powiada Ewa Łukaszyk, nie przyjmuje tego obrazu do wiadomości: to twórczość gorzka, surowa, często gwałtowna, zmagająca się z ciasnotą, brakiem i pustką po dawnej chwale. Wszystko to sprawia, że można ją czytać w kategoriach ?stylu późnego? Edwarda W. Saida ? stylu, w którym oznaki schyłku i wyczerpania łącza się z przewrotnością. ?Mgławica Pessoa? jest nie tylko przewodnikiem po literaturze portugalskiej XIX, XX i XXI wieku, lecz również ? na tyle, na ile to możliwe ? kluczem do zrozumienia Portugalii i jej problemów. Nie zawsze są one wyłącznie lokalne. Ilustrują zagadnienia szersze, aktualne także w odniesieniu do Europy mniejszej, peryferyjnej, nieskutecznej i niewydolnej. Uwikłanie w konteksty kolonialny i postkolonialny zmusza ponadto do przekroczenia europejskich granic. Książka Łukaszyk jest wyjątkowym, niemal antropologicznym spojrzeniem na kulturę, historię i współczesne problemy Portugalii. Na przykładzie literatury autorka tworzy wizerunek kraju, jakiego nie znamy. Kraju Pessoi i Saramago, Camoesa i Breyner? ?Autorka (?) wykazała się niebywałą erudycją i przenikliwością analizy, po raz kolejny dowodząc, że w polskiej iberystyce nie ma sobie równych?. Wojciech Charchalis