Druga część Dziadów to właściwie pierwszy utwór w literaturze polskiej, który w tak dużym stopniu podejmuje temat życia i kultury zwykłych ludzi. Dramat czyni nas świadkami pogańsko-chrześcijańskiego obrzędu wspominania zmarłych. Dziady są świętem, podczas którego zgromadzeni zapraszają dusze zmarłych na poczęstunek i oferują modlitwę, by ulżyć im w pośmiertnej tułaczce. U Mickiewicza nie jest to jednak ani wierne odtworzenie rytuału, ani jedynie poetycki zapis ginących zwyczajów. Dla autora odtworzenie święta staje się wezwaniem do przemyślenia sposobu, w jaki rozumiemy świat. Na dodatek w wersji Mickiewicza od początku coś jest nie tak. Pojawiające się dusze odmawiają przyjęcia pokarmu i stopniowo zaczyna wydawać się, że żyjący właściwie nie są w stanie im pomóc. Na święto przybywa widmo, które zakłóca należyty porządek obrzędu. Zjawa milczy, nie reaguje na zaklęcia, żadne znane praktyki nie są w stanie jej przepędzić. Uroczystość w swym właściwym przebiegu zostaje przerwana, a niedopełniony rytuał w wierzeniach ludu zwiastuje kosmiczną katastrofę.