Wkroczenie Armii Czerwonej do Łodzi 19 stycznia 1945 roku z jednej strony zakończyło okres okupacji niemieckiej, z drugiej nie oznaczało odzyskania pełnej wolności. Dla zwykłych mieszkańców miasta początkowo nie zmieniło się wiele: dalej należało zadbać o opał, by ogrzać mieszkanie, zdobyć pożywienie, szukać pracy. Powszechnie panująca opinia o Łodzi jako mieście niezniszczonym w czasie wojny spowodowała napływ imigrantów, szukających spokoju, pracy, rodziny bądź traktujących Łódź jako przystanek w dalszej drodze

Książka Warunki życia mieszkańców Łodzi 19451948 autorstwa Ewy Kacprzyk opisuje lata 19451948 jeden z barwniejszych momentów w dziejach miasta. Nastąpiły wówczas ogromne zmiany polityczno-społeczne, które wpłynęły na warunki życia codziennego mieszkańców. W tym czasie miasto wzbogaciło się o uczelnie wyższe. Stało się centrum życia kulturalnego kraju. Dlatego to także niezwykła opowieść o Łodzi, która, pełniąc rolę nieformalnej stolicy, przyciągała znanych literatów, naukowców, dziennikarzy i aktorów.