Tragiczny rok 1939 stał się ważną cezurą w historii Polski. W wyniku działań wojennych nastąpił kres wielonarodowego państwa. Zmiany, które zaszły po wrześniu 1939 r., wyraźnie można zaobserwować na przykładzie Łodzi i ówczesnego województwa łódzkiego. Analiza sytuacji sprzed wybuchu działań wojennych pozwala zaprezentować losy ludności cywilnej w przeddzień II wojny światowej, a przede wszystkim przybliżyć proces zachodzących wówczas przekształceń w społeczeństwie.

Dramatyczne wydarzenia września 1939 r. stały się przyczyną trwałych przeobrażeń zarówno z punktu widzenia wspólnoty narodowej, jak i jednostki. Relacje i wspomnienia świadków tamtych wydarzeń cechuje jedna wspólna determinanta - utrata poczucia bezpieczeństwa, wynikająca z tego, że dotychczasowy świat bezpowrotnie przestał istnieć. Traumatyczne doświadczenia wojenne dla wielu ludzi były zupełnie niezrozumiałe, a przede wszystkim naznaczone pierwotną walką o przetrwanie. Prezentujemy postawy Polaków uzbrojonych nie w broń, lecz w zapobiegliwość i wolę przeżycia. Wojna wdarła się bezpardonowo w ich życie, ograniczone często do lokalnego wymiaru: najbliższej okolicy, rodzinnej wioski bądź miasteczka.