Wybór najciekawszych listów z lat około 1745–1768, ukazujących różne aspekty osobowości, motywacje Johanna Joachima Winckelmanna (1717–1768), a także obrazujących przemiany świadomości estetycznej XVIII stulecia. Autor Geschichte der Kunst des Altertums należał do najbardziej wpływowych autorów o sztuce epoki Oświecenia, a jego biografia stała się – niemal natychmiast po śmierci – przedmiotem mitologizacji. Prezentowane listy są jednym z najważniejszych świadectw tworzenia się nowych modeli odczuwania sztuki w XVIII-wiecznej Europie. Wywarły ogromny wpływ na piśmiennictwo artystyczne i krytyczno-estetyczne.

Goethe mawiał, że czytając Winckelmanna, człowiek wprawdzie niczego się nie uczy, ale kimś się staje. Inni nie wahali się określać go mianem „męża bożego”. Johann Joachim Winckelmann, uznawany powszechnie za ojca archeologii i historii sztuki, stał się postacią legendarną, synonimem estetycznego człowieczeństwa, nowoczesnym herosem kultury. Jego listy stanowią niezastąpione uzupełnienie i korektę mitu. Ukazują go jako człowieka mozolnie torującego sobie drogę ku zasłużonej wielkości i uznaniu współczesnych, uczestnika naukowej wspólnoty oświeceniowych uczonych, krytyka mechanizmów życia kultury XVIII wieku, który nawet w intymnych wyznaniach nie zapominał o kreowaniu obrazu własnej osobowości, naznaczonej wewnętrznymi konfliktami. Zmyślenie i prawda przeplatają się tu tak harmonijnie, jak pełne sprzeczności było życie Winckelmanna.

W drugiej połowie XX wieku, głównie dzięki pracom prof. Jana Białostockiego, powstała w Uniwersytecie Warszawskim tradycja udostępniania w języku polskim klasycznych tekstów o sztuce, pióra wielkich artystów, myślicieli, pisarzy i krytyków. Niniejsza seria – prezentująca dzieła, których większości dotychczas nie przetłumaczono, o niepodważalnym znaczeniu dla nauk o sztuce i historii kultury, mądre, atrakcyjne literacko, piękne – stanowi kontynuację tej tradycji.

******

A Selection of Letters

A selection of the most interesting letters from the years 1745–1768, showing different motivations and aspects of personality of Johann Joachim Winckelmann (1717–1768) and presenting the changes in the aesthetic awareness in the 18th century. The letters, written by one of the most influential art writers of the Enlightenment, are of great importance for the formation of new models of perceiving art in 18th century Europe. They considerably influenced artistic and aesthetic critical writing.