[…] wybory z 1939 roku były ogromnie ważnym doświadczeniem historycznym, transformującym świadomość i samopoczucie ludności zamieszkującej Kresy. Na ich wyniki rząd radziecki powoływał się przyłączając olbrzymie obszary państwa polskiego do ZSRR. Po wojnie ten stan rzeczy został potwierdzony przez układy międzynarodowe (pomijając drobne korekty granic). I choć Związek Radziecki z czasem przestał istnieć, to ani Lwów ani Wilno – ani przeszło 100 000 kilometrów kwadratowych bardzo malowniczych krajobrazów – już nie wróciło do Polski.
Wydarzenie to, osiemdziesiąt lat temu wywarło ogromne wrażenie, zasadniczo zmieniło życiorysy wielu milionów ludzi i stało się po zwycięstwie nad Niemcami hitlerowskimi przedmiotem negocjacji najpotężniejszych wówczas mężów stanu na kuli ziemskiej. Ale pamięć historyczna o latach wojny i okupacji usunęła te wydarzenia w cień.

Pierwsze wydanie książki, którą Czytelnicy biorą do ręki ukazało się w 1998 roku w wydawnictwie Universitas pod tytułem Studium zniewolenia (Wybory 22 x 1939). Przedrukowuję tę książkę w serii Opowieści kresowe – jako że opisane w niej wydarzenia są integralną częścią historii okupacji Kresów Wschodnich przez ZSRR w okresie 1939–1941 – z niewielkimi zmianami redakcyjnymi i dodatkami.

Jan Tomasz Gross