Wydaje się, że mimo upływu czasu i powstania wielu różnorodnych  opracowań naukowych i popularnonaukowych badania komunistycznych  służb specjalnych dalekie są jeszcze od wyczerpania...

Odpowiedzi na  pytanie, po co powstała bezpieka i dlaczego działała w taki, a nie  inny sposób, nie można sprowadzić tylko do powielanej frazy o zabezpieczeniu budowy systemu komunistycznego. Nie odmawiając tej tezie  prawdziwości, uważamy, że jest to w istocie rzeczy racjonalizowanie działań, zaniechań, zbrodni dokonywanych przez funkcjonariuszy  aparatu bezpieczeństwa i ich mocodawców z najwyższych kręgów
ówczesnych władz partyjnych. Dlatego też obok pytań o to, co  zrobiła bezpieka, niezbędna jest refleksja dotycząca kwestii  motywacji aktywności jednostek pracujących i współpracujących z  policją polityczną. Równie istotne jest wskazywanie, jak na  skuteczność funkcjonowania oddziaływały takie kwestie jak struktura  organizacyjna, obieg dokumentów, hierarchia władzy, wewnętrzne  relacje interpersonalne, zakres autonomii pojedynczych ludzi i jednostek  organizacyjnych.

Próbą rozwijania i poszerzania refleksji naukowej nad dziejami i  działalnością służb specjalnych jest projekt pod nazwą „W  stronę antropologii bezpieki" prowadzony od 2011 r. przez środowisko  badaczy wrocławskich związanych głównie z oddziałem IPN i  Uniwersytetem Wrocławskim. Perspektywa teorii organizacji, socjologii,  kulturoznawstwa, politologii, prawa, antropologii, językoznawstwa czy  psychologii pozwala czasami wyjaśnić, potwierdzić lub falsyfikować  obowiązujące dotąd zarówno naukowe, jak i potoczne sądy oraz  przekonania na temat komunistycznego aparatu bezpieczeństwa.