Autor przedstawia Olsztyn z czasów przynależności do państwa pruskiego, czasów rozwoju technicznego i zmian społeczno-gospodarczych, które zachodziły w XIX i XX wieku i pozwoliły mu wyrosnąć na stolicę rejencji i jedno z większych miast regionu. Olsztyn swój dynamiczny rozwój zawdzięczał rozwojowi linii kolejowych, które przekształciły go w ważny węzeł komunikacyjny. To sprawiło, że ulokowano tu garnizon i siedzibę okręgu wojskowego, a także liczne urzędy prowincjonalne wraz z siedzibą rejencji. Stało się to motorem do rozbudowy miasta. Powstały liczne reprezentacyjne gmachy urzędowe i budynki użytkowe, a także okazałe kamienice mieszkalne, wybudowano nowe ulice, nastąpiła elektryfikacja miasta, powstała komunikacja tramwajowa i transport samochodowy, założono gaz, rozwijał się handel, rzemiosło i przemysł. Dzięki tym zmianom Olsztyn piękniał i stawał się nowoczesny, jednocześnie jednak stawał się coraz bardziej niemiecki.


Nie oznacza to jednak końca polskich wątków. Wciąż żyli i pracowali tu posługujący się polskim językiem mieszkańcy, obecna była polska prasa i kultura. Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej „Gazeta Olsztyńska” (1914, nr z 2 maja) pisała: „Dom polski jest twierdzą polskości”. O takich właśnie domach polskich traktuje niniejsza książka. Dla mieszkańców Olsztyna i okolic takim domem były nie tylko budynki, ale także przestrzeń miejska. Książka szeroko prezentuje dzieje miejsc nierozłącznie związanych z działaniami Polaków. Lekka narracja autora i wplecione w nią liczne cytaty z ówczesnej prasy oddają w niepowtarzalny atmosferę miasta tamtych lat.