Zebrane w tym tomie teksty są pokłosiem konferencji zatytułowanej „Odcienie gnozy”, zorganizowanej przez Koło Naukowe Wolnomyślicieli przy Uniwersytecie Śląskim. Odbyła się ona w dniu 16.11. 2005, a jej uczestnicy, w większości studenci i młodzi pracownicy naukowi, zebrali się w sali Rady Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, by przedstawić swoje badania dotyczące szeroko pojętej gnozy. Zamiarem organizatorów było zaprezentowanie gnozy nie tylko jako przedmiotu badań filozofów, historyków, literaturoznawców czy religioznawców, ale także jako istotnego, żywego nurtu współczesnej kultury. Różnorodność stanowisk autorów i podejmowanej przez nich problematyki odzwierciedla rozmaitość „odcieni”, które przybierała gnoza w trakcie stuleci swego istnienia. Rozpoczynające tom teksty wprowadzają Czytelnika w świat gnozy niejako z dwu stron. Najpierw widzimy gnozę oczami wybitnego znawcy gnozy W. Blake’a, prof. T. Sławka, by z kolei przejść do spojrzenia „od wewnątrz”, w tekście J. Prokopiuka zapoznając się z duchowymi peregrynacjami współczesnego człowieka, traktującego gnozę jako koordynujące centrum swego życia. Tropiąc początki gnozy musimy sięgnąć głęboko do źródeł kultury europejskiej, być może aż do orfizmu, jak twierdzi A. Puszków. W każdym razie nie należy zapominać o ważnym okresie pierwszych wieków naszej ery, by odczytać w kontekście gnostycznym postać założyciela chrześcijaństwa (J. Sieradzan) lub spojrzeć na relacje między gnozą a neoplatonizmem (A. Woszczyk, A. Gierlińska). Kolejne teksty pokazują obecność motywów gnostyckich w kulturze średniowiecza (M. Dobkowski, Z. Zielińska) i w epoce nowożytnej (A. Jagłowska, B. Czardybon). Na szczególną uwagę zasługuje tekst M. Drzazgi, w którym autorka przedstawia inspiracje gnostyczne w muzyce od czasów Pitagorasa, przez Mozarta aż po Schönberga. Wkraczając w wiek XIX mamy okazję zapoznać się z ponownym odkryciem gnostyckiego sposobu przeżywania rzeczywistość w twórczości Ch. Baudelaire’a (M. Hess) i w refleksji religijnej W. Sołowiowa (M. Zuber). Wiek XX to obecność gnozy nie tylko w jej najnowszych metamorfozach, takich jak antropozofia R. Steinera (P. Piwowarczyk) czy eseistyka E. Ciorana (M. Piróg), ale także w refleksji politycznej (P. Tomczok), w filmie (M. Kempna), czy wreszcie w muzyce rockowej (P. Bogalecki).