Sięgając do przeszłości, Joanna Talewicz-Kwiatkowska stara się ułatwić czytelnikowi zrozumie-nie specyfiki kulturowej, a zarazem wielości problemów, z jakimi boryka się zbiorowość romska w dążeniu do ukształtowania ponadlokalnej wspólnoty ? społeczności o charakterze narodowym. Autorka omawia politykę państwową, regulacje prawne i programy mające na celu poprawienie sytuacji tej społeczności; analizuje także ich rezultaty. Pokazuje, jak wielkim utrudnieniem w podejmowaniu skutecznych działań przez unijne i polskie instytucje jest niedostatek wiedzy członków społeczności romskiej na temat rysujących się przed nią możliwości i przysługujących jej praw. Ten stan rzeczy jest konsekwencją nie tylko poziomu edukacji, lecz także działalności niektórych liderów ograniczających dostęp do takiej wiedzy. Joanna Talewicz-Kwiatkowska identyfikuje się z badaną przez siebie społecznością romską, wyszła z niej, a zarazem do niej należy. Z jednej strony, będąc wewnątrz, miała możliwość uzyskania pełniejszej wiedzy, nieograniczanej postrzeganiem jej jako osoby obcej. Z drugiej jednak strony utrudniało jej to zapewne obiektywne ujęcie rozmaitych kwestii z przeszłości, ale też czasów współczesnych. Ta dwoistość sytuacji wyostrzała także problemy etyczne ? lojalność wobec grupy skłaniała do unikania poruszania pewnych spraw, rzetelność badawcza wymagała mówienia i przedstawiania uzyskanej wiedzy bez jej cenzurowania. Joanna Talewicz-Kwiatkowska doskonale poradziła sobie z tym dylematem; dzięki temu powstała bardzo wartościowa praca, unikatowa w polskiej literaturze dotyczącej Romów. Prof. dr hab. Lech Mróz