Autorzy zamieszczonych w tym tomie artykułów pytają, czy i jak Medaliony mówią o Zagładzie. Zbrodnie niemieckie zostały nazwane, udokumentowane i potępione. Zmagania Polaków z okupantem wielokrotnie odczytane i opowiedziane. Pozostaje zapytać, jakie postawy i zachowania Polaków zapisała Nałkowska, co powiedziała o stosunku Polaków do Żydów. Odpowiedzi wydobywają z cienia społeczne praktyki oparte na regułach wykluczenia, za którymi stoją kulturowe normy i wzory oraz obiegowe opinie. Niemieckie zbrodnie przeciwko ludzkości napiętnowane w Medalionach dotyczyły Zagłady Żydów; głęboko zakorzeniona niechęć do Żydów uznawanych za zagrożenie dla polskiej tradycji, wyłączająca ich ze wspólnoty, antysemityzm podzielany przez Polaków długo przed wojną nie tylko ułatwiły przeprowadzenie Zagłady, ale również przyczyniły się do jej wykonania. O tym w równym stopniu są Medaliony. Maryla Hopfinger