Książka ukazuje Prusa jako pisarza epoki postyczniowej, silnie zakorzenionego we współczesnej mu polskiej rzeczywistości, rejestrującego realia swojej epoki, ale dostrzegającego tez "cienie nadzmysłowego świata". Prus przekroczył kanon poetyki realizmu, oparty na pozytywistycznych przesłankach światopoglądowych, operując ujęciami inspirowanymi metafizyką indukcyjną, wynikającą z powrotu do myśli Kantowskiej. Nie tylko w "Lalce" i "Emancypantkach", ale już wcześniej, w małych narracjach przybierających postać paraboli, baśni, legendy, wizji (często onirycznej), operujących metaforą, alegorią i symbolem - starał się docierać do niepoznawalnego; zarówno myślą, jak i uczuciem otwierać perspektywy na "całość bytu".